Her Oyuncak Alınmalı mı?

Bir çocuk için oyuncak, gerçek yaşamın hayal edilerek cansızlaştırılmış fakat minimal bir versiyonudur. Çocuk onunla gerçeklik ilişkisini deneyimler, değiştirir, geliştirir fakat bu süreçte zarar görmeden tekrar eski haline geri döner. Yetişkin yaşa gelesiye kadar oyuncaklar şekil, nitelik ve amaçları değişerek varlıklarını hep korur. Bir topla ya da bebekle başlayan bu deneyimsel yaşam tecrübesi robotlar, ışın kılıçları, ateşli silahlara, kesici aletlere veya kızlar için makyaj malzemelerine kadar uzanır.  

Çocuk yaşamının önemli ve ayrılmaz bir parçası olan oyuncaklar her ne kadar “oyun oynanan eşya, cisim vs.” olarak bilinse de, gerçekte çocuğun kişilik gelişiminden öğrenme sürecine, karakter oluşumundan hayatı kavrayış biçimine kadar birçok alanda etkin bir rol oynar. İşte bu nedenle de oyuncak seçimi yaparken her çocuk için ayrı düşünülmeli ve ne işe yarayacağına göre tercih edilmeli.

Oyuncak seçiminde kriterler

Oyuncakların seçimleri çoğunlukla çocuğun cinsiyetine göre ve ucuz ya da pahalı oluşuna göre tercih edilir. Son yıllarda özellikle okul mevsimine göre gündeme gelen bir de malzemesine göre sağlığa uygun olup olmadığına da bakılmaya başlandı. Oyuncakların yetkili mercilerce kontrol edilerek satış reyonlarına geldiğini varsayıp ebeveyn olarak satın alma kararımıza nelerin etkili olması gerektiğine bir göz atalım:

§  Oyuncağın hitap ettiği yaş grubu

§  Hangi öğrenme alanına uygun olduğu

§  Kompleks yapısı

§  Dayanıklılığı

§  Hangi duyu organlarına yönelik özellik taşıdığı

§  Taşıdığı renkler, içerdiği şekiller

§  Kullanım özellikleri

Bu kriterler ebeveyn tarafından dikkate alınsın ya da alınmasın, oyuncak alımını genelde “Can’ın annesinin aldığı”, “Mustafa’ya doğum gününde hediye edilen”, “Reklamlarda çıkan oyuncak” gibi güncel olayların daha fazla etkilediğini biliyoruz. 

Oyuncak alırken şunları aklınızdan çıkarmayın:

• Biz, çocukların hayatlarının bir parçası olan bu farazi canlılara oyuncak desek de, gerçekte bunlar pedagojik açıdan birer öğretim materyalidir. Her bir oyuncak, gerçeğinin izdüşümüdür.  Çocukların hangi oyuncakları istediklerinde ise içinde yaşadıkları kültür, aile ya da sokak gibi sosyal ortamlar belirleyicidir. Bazı çocukların akıl oyunlarına, satranca, atlama ipine veya boyama kalemlerine ilgisi olurken, bazıları ısrarla bıçak, kılıç, tabanca ya da tüfek isterler.,
• Her oyuncak çocuğa yeni bir öğrenme imkânı sunacağı için, oyuncakla neyi prova edeceği üzerine odaklanmak gerekir. Silah istiyorsa, kesinlikle ateş etmeyi ve öldürmeyi, tüfek istiyorsa öldürmeyi daha geniş kitleler üzerinde ya da daha kapsamlı bir etkiyle denemek istediğini anlamak gerekir. Oyuncaklar tercih edilirken küçük yaşlardan itibaren çocukların gelişim özellikleri ve ihtiyaçları dikkate alınmalı.

✅Zararlı oyuncak var mı?

Bazen ebeveynler şiddete karşı olduklarını belirtip erkek çocukları için silah ya da kesici alet almayı tercih etmezler. Bir yönüyle haklıdırlar da, fakat erkek çocuklarının hükmetme, yönetme, doğruyu yanlışı birbirinden ayırt etme, koruma kollama, liderlik ve toplumsal cinsiyet duygularının da bu tür oyuncaklar yoluyla etkili bir şekilde geliştiğini gözden kaçırmamak gerekir. Bu nedenle çocukların oyuncak tercihlerini yaparken cinsiyete bağlı ihtiyaçları gözden kaçırılmamalı. Evde fazla gürültü çıkaracağı sebebiyle sesli oyuncak yerine hep pelüş ya da hareketsiz oyuncakların tercih edilmesi, çocuklarda soyut düşünme becerilerinin az gelişmesine sebep olacaktır. Bu durum hep hareketli oyuncak alma için de geçerlidir. 

Kimi çocuklar evin sosyal yapısı gereği oyuncaklarına iyi davranmayabilirler. Ya da maddi imkansızlıklar nedeniyle ucuz oyuncaklar tercih edilebilir. Oyuncak bir çocuğun hayal kahramanıdır ve kesinlikle gerçeklikle bir bağ yoludur. Bir oyuncağın sık sık kırılması ya da bozulması, bu bağın kopmasına neden olur. Aşırı güvensizliği tetikleyen bu durum çocukta şiddete eğilim ya da hayata karşı küskünlüklere yol açabilir. Benzer durum hiç kırılmayan ya da bozulmayan oyuncaklar için de geçerlidir. Aşırı özgüvene sebep olan bu tür oyuncaklar gerçek hayatla bağ kurulması sürecinde çocuklarda hayal kırıklıklarına, bencilliklere, empatiden yoksunluğa neden olabilir.

Bu nedenle oyuncak seçerken gerçek yaşamın birer izdüşümü olmasına dikkat edilmeli, çocuğun cinsiyeti ve gelişimsel ihtiyaçları dikkate alınmalıdır. Öldürmeye ya da gerçek hayattakine benzeme konusunda aşırıya kaçan oyuncaklardan uzak durulmalı. Çok sayıda oyuncak yerine etkin, kapsamlı, faydalı oyuncaklar tercih edilmeli. Hep aynı türden oyuncak yerine sesli, sessiz, pelüş, hareketli, dokununca hareket eden, konuşan, konuşturulan, şekli değişen, değiştirilen, takıp takıştırılan gibi özelliklerce çeşitlilik korunmalı. Unutulmamalı ki, ne kadar çok oyuncak alsanız da, çocuklar en çok bir ya da birkaç oyuncağını severler. Diğerleri sadece dizginlenemeyen isteklerin ve arkadaş ortamlarına uyum sağlamanın bir gereğidir. Çoğu oyuncak bu nedenle atıl kalır. Çok sayıda oyuncağın çocukta şımartılmış kişiliğe, bencil ve küstah tavırlara neden olabileceği de akıldan çıkartılmamalı. Çocukta sağlıklı bir kişilik gelişimi için oyuncak seçiminin isabetli yapılması gerekir.